Chi
nhánh một ngân hàng mở một điểm giao dịch và gởi thông báo đến cơ quan đăng kí
kinh doanh. Kết quả là cơ quan đăng kí kinh doanh đã từ chối việc mở phòng giao
dịch trên với lí do :” Giám đốc Chi nhánh A ký tên thừa ủy quyền của người đại
diện theo pháp luật Ngân hàng X trên văn bản thông báo, nhưng không được đóng dấu
của Chi nhánh A mà phải đóng dấu của Ngân hàng X mới bảo đảm tư cách pháp nhân,
mới phù hợp tư cách nhân danh bên ủy quyền”. Thực tế có phải vậy không?
Ai là
người có quyền đại diện cho công ty?
Khoa học
pháp lý gọi công ty là pháp nhân, một “con người” do pháp luật tạo ra. Nói một
cách hình tượng như luật sư Nguyễn Ngọc Bích thì công ty là một... con ma. Công
ty không có hình hài cụ thể, không thể nói, không thể làm được. Do đó, mọi hoạt
động của công ty được thực hiện thông qua những con người cụ thể. Nhưng sự khác
biệt nằm ở chỗ những người thực hiện công việc của công ty lại làm phát sinh
trách nhiệm đối với công ty. Người ta gọi đó là đại diện, còn theo ngôn ngữ
bình dân gọi là thay mặt. Theo qui ước chung, có những người, khi họ nói hoặc
làm một điều gì đó người ta đánh đồng là công ty nói hoặc làm. Ý niệm này được
pháp luật công ty gọi là đại diện theo pháp luật. Điều đó có nghĩa là không cần
thêm bất cứ thủ tục nào khác họ được suy đoán một cách mặt nhiên là người thay
mặt hay đại diện cho công ty. Tùy theo mô hình công ty mà người đại diện theo
pháp luật có sự khác nhau. Trong công ty TNHH thì người đại diện theo pháp luật
là Chủ tịch hội đồng thành viên hoặc giám đốc. Trong công ty cổ phần là Chủ tịch
Hội đồng quản trị hoặc giám đốc. Lựa chọn người nào làm người đại diện theo
pháp luật là tùy thuộc vào quyết định của công ty và công ty phải thể hiện điều
đó một cách minh thị trong điều lệ của công ty.
Chi
nhánh và chức năng của chi nhánh
Nói một
cách đơn giản, công ty như một cái cây. Theo thời gian, cây ngày càng phát triển
to hơn. Để có thể đón nắng trời, thực hiện việc quang hợp công ty đẻ ra nhiều
nhánh cây. Thân cây có thể phát triển theo hình thẳng đứng nhưng cành cây thì
có thể tỏa ra nhiều hướng khác nhau. Trong khoa học pháp lý, luật pháp thừa nhận
công ty có quyền mở chi nhánh. Trụ sở chính của công ty cũng như thân cây chỉ
có một nhưng nhánh cây thì nhiều. Cũng từ đó, một cách mặc nhiên, chúng ta hiểu
rằng chi nhánh là một phần không tách rời của công ty, một bộ phận phụ thuộc của
công ty. Cây công ty mà chết thì nhánh cây cũng không thể sống được!
Mỗi loài cây thì sẽ cho một loại quả nhất định.
Cây cam sẽ có trái cam. Với tư cách là một bộ phận của cây cam, nhánh cam không
thể sản sinh ra quả quít! Cũng tương tự, chi nhánh có quyền hoạt động trong phạm
vi ngành nghề mà công ty kinh doanh mà không được thực hiện các hoạt động khác
ngoài phạm vi kinh doanh của cây công ty.
Trên thực
tế, các chi nhánh đều có người đứng đầu hay còn gọi làm giám đốc chi nhánh. Dù
một cây công ty có bao nhiêu nhánh đi chăng nữa thì người ta cũng chỉ nhìn vào
đó với tư cách là một cái cây mà thôi. Điểm khác biệt giữa cây công ty có nhiều
nhánh với cây công ty không có nhánh hoặc ít nhánh đó là cây công ty này là một
cây công ty sum xuê hay là một cây công ty còi cọt. Do đó, pháp luật về công ty
không có sự phân biệt giữa công ty cây nhiều nhánh hay cây ít nhánh, tất cả đều
là cây và đều chỉ có một người đại diện theo pháp luật mà thôi. Người đại diện
đương nhiên cho công ty giống như gốc cây. Có quyền điều phối toàn bộ các vấn đề
liên quan đến cây công ty từ thân cây cho đến các nhánh cây. Nhánh cây không thể
nằm ngoài sự kỉêm soát đó. Một khi nhánh “li khai” của gốc cây, hành vi “vượt
rào” ấy sẽ không được pháp luật thừa nhận. Cụ thể, giám đốc chi nhánh của công
ty kí kết các hợp đồng mà chưa được sự chấp thuận của người đại diện theo pháp
luật của công ty thì pháp luật hợp đồng sẽ coi đấy là hợp đồng vô hiệu vì người
giao kết không có thẩm quyền đại diện.
Về mặt
thực tế, với những cây công ty nhỏ ít
nhánh, gốc có thể “coi ngó” cho cả thân cây và nhánh cây. Nhưng với những cây công ty mà thân cây lớn với rất
nhiều nhánh cây, một mình gốc cây mà phải coi ngó cho toàn bộ cây công ty là một
việc rất khó khăn. Cũng từ đó, phát sinh khả năng san sẽ chức năng đại diện của
gốc cây. Cách thức thực hiện là các giám đốc gốc cây phải làm cái việc ủy quyền
cho những điểm nút giám đốc chi nhánh đứng đầu các nhánh cây. Lúc này, các điểm
nút giám đốc gốc cây sẽ có quyền coi ngó hay đại diện cho nhánh cây mà giám đốc
đó đứng đầu. Việc chia sẻ quyền đại diện cho các giám đốc chi nhánh thuộc về kĩ
thuật quản trị mà không mang tính mắt buộc về mặt pháp lý. Có hai điều cần lưu
ý:
Một là
người giám đốc đứng đầu chi nhánh không đương nhiên có quyền đại diện cho chi
nhánh mà quyền này chỉ phát sinh khi có sự san sẻ hay ủy quyền của người đại diện
của công ty.
Hai là
vì giám đốc công ty là người duy nhất có quyền đại diện cho công ty nên phạm vi
ủy quyền rộng hay hẹp do giám đốc quyết định. Đồng thời bất cứ lúc nào cũng có
quyền hủy việc ủy quyền cho giám đốc chi nhánh.
Cho nên
mặc dù chi nhánh có quyền thực hiện toàn bộ các hoạt động của công ty cũng như
nhánh cam có quyền sản sinh ra quả cam nhưng không vì thế mà cứ suy đoán người
đứng đầu cũng đương nhiên có quyền đại diện cho cho chi nhánh ấy trong phạm vi
các công việc mà chi nhánh thực hiện. Vì suy cho cùng, việc cung cấp chất dinh
dưỡng cho nhánh cam trong việc tạo ra quả cam là chịu sự điều phối của gốc cam.
Do vậy, nếu không có sự cho phép của gốc cam thì các điểm nút cũng không thể đại
diện cho nhánh cam là như vậy.
Trở lại
với chuyện chi nhánh ngân hàng mở phòng giao dịch. Nếu như người giám đốc chi
nhánh đã được sự ủy quyền của giám đốc trong việc đại diện cho chi nhánh trong
phạm vi hoạt động của chi nhánh. Việc mở phòng giao dịch của chi nhánh cũng như
việc nhánh cây đẻ ra nhánh con. Nếu đã thừa nhận quyền của giám đốc chi nhánh
là có quyền đại diện cho chi nhánh, bao hàm cả những nhánh con của nhánh cây
thì thiết nghĩ hầu như không có lí do gì cho việc từ chối ở trên.
Bài này
tôi đã đăng trên Saigon Times ngày 23/06/2011
Nhận xét
Đăng nhận xét